Wederopbouw

Vandaag is Nederland in één klap honderd rijksmonumenten rijker, zo bericht het NOS-journaal. Het betreft gebouwen uit de periode van de wederopbouw, dus, zou je zeggen: tussen 1945 en 1958, want enerzijds was er na de oorlog inderdaad alle aanleiding om het land weder op te bouwen, en anderzijds moet een gebouw minimaal vijftig jaar oud zijn om rijksmonument genoemd te kunnen en mogen worden (de wederopbouwperiode schijnt overigens maar liefst tot 1970 door te lopen: wat binnen vijf jaar werd gesloopt, kon niet sneller dan in vijfentwintig jaar worden wederopgebouwd). Beetje vreemd dus om op het Journaal de Utrechtse Stadsschouwburg te zien, een gebouw, immers, dat in 1937 werd ontworpen en in 1941 klaar was. In 1942 fotografeerde Jesse het (zie dit blog, 9 april 2006). De volledige nieuwe monumentenlijst is hier te vinden; Dudoks Utrechtse schouwburg staat op nummer 95 (maar dat heeft niets met rangorde te maken, en stijgen, al dan niet met stip, behoort niet tot de mogelijkheden).

Maar ja, Rachel de Meijer schrijft op de site van het Journaal: 'Het gaat om gebouwen die gerealiseerd zijn tijdens de wederopbouwperiode van 1940 tot 1958. In die tijd werden in Nederland in snel tempo een miljoen woningen uit de grond gestampt.' Een ruime begripsafbakening, op gezag van Anita Blom van de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten, medeopsteller van de lijst (zie hier de toelichting bij de voordracht voor de lijst).

Ik vind het enerzijds prima om dit fraaie gebouw een monument te noemen (zeker als de zon erop schijnt, de oude plataan ervoor nog blad draagt en de dames daaronder in de fontein spartelen; of juist 's avonds, als die leuke rode, post-dudokiaanse lichtjes in het donker langs de dakrand racen); ik wis niet beter of het was al een monument. Maar om het als uiting van wederopbouwarchitectuur te zien, gaat me anderzijds wel wat ver.

Nemeniqualuc...

... maar wie schetst mijn verbazing over de rare reikwijdte van het internet als ik vanavond, na het uitreiken van een resterend, inmiddels overtollig, stukje waterbaan aan een - ach hoe jonge - overbuurouder, terugkeer in de boezem van het huisgezin en mijn gade aantref... met de melkslijter... aan de lijn... De melkslijter? De melkslijter! Neen: voorheen de melkslijter, ofwel: de melkboer. Onze melkboer: Henk van Brenk ('onze' als in: vroeger, thuis), kwansius d'autre tombe, maar: alife and phoning. Een zijner nazaten had dit berichtje aangetroffen, hem gebeld, en hij mij gebeld. Als het geen negatieve bijklank had, zou ik spreken van het aanroeren van een open zenuw: literflessen room, ijzeren kratten, melkbussen, eierbledden, Fanta, VW-busjes, Planta-margarine, "Mijn oma bakt in Croma", taptemelk, bonboekjes van "H. van Brenks zuivelhandel, Groenekan", koffie met melk in de Dorpsstraat (ja, bij de familie Smorenburg, vult Henk van Brenk onmiddellijk en werkelijk feilloos aan). Nu ja... All I had was this lousy home made bathroom picture:



Maar nu heb ik zijn adres weer.

Biltse Grift

Sorry, er is een beetje de klad gekomen in dit blog. De aandacht is sinds de lente verschoven naar iets wat Jesse nauwelijks fotografeerde: het water. Daarin drijft tegenwoordig ook ons bootje, zoals hier in de Bitse Grift, ter hoogte van Hooghiemstra en de nieuwbouw erbij; in de verte ligt de Kapelbrug, maar daar zit nu even de boeg voor.



En 't plaatje is in kleur, met een telefoon gemaakt; ik zie nu pas dat die ook op zwart-wit kan.

Brigittenstraat

Vreemd genoeg heeft het Utrechts Archief deze foto ook al niet. Maar het Nederlands Fotomuseum wel (link toegevoegd op 19 maart 2010). In het boek staat dit bijschrift erbij: 'Vanaf 2 mei 1942 moeten alle joden duidelijk zichtbaar een gele davidster op hun kleding dragen. Op 29 april schrijft Ina Boudier-Bakker in haar dagboek: "Het is een zwarte dag voor de Joden - voor ons allemaal. Van schaamte, dat zo iets in ons land gebeuren kan. De Joden moeten een gele ster op hun borst genaaid dragen, zo groot als de palm van een hand, met Jood erop." De foto werd genomen in de Brigittenstraat; in de verte de Nieuwegracht.' (p. 105) Onvoorstelbaar dat de man er zo nonchalant bij staat? Ik weet het niet.

Ook hier wordt druk gerenoveerd. De straat is eveneens vernieuwd. Men is nog bezig met het hek: 'Nat'. De stangen glanzen ervan. De originele kettingen zijn het niet meer. Helemaal links nog een randje mobiel toilet van de werklieden.

Plantsoen langs de Maliesingel

Na veel dwalen, proberen en dolen, al een tijd terug, was het me eindelijk gelukt: het juiste plekje gevonden. In de tussentijd ben ik de foto kwijtgeraakt. Het terugvinden van de plaats is nu nog moeilijker geworden: met onze jongste storm (donderdag 19 januari 2007) is de boom, die pal achter het bloemenstalletje op de Lucasbrug staat, gesneuveld; zo wist me de uitbater te melden.

Het Utrechts Archief heeft geen gedigitaliseerde versie van de betreffende foto van Jesse, van die boom, zonder stalletje, maar met zo'n stuitend bord eraan: Voor Joden verboden, en een bankje eronder, waarop gezeten twee goedgekeurde Ariërs. Ik heb uit de hand een foto van die foto gemaakt:

In het archief van het Nederlands Fotomuseum is een gedigitaliseerde versie van Jesse's foto te zien; link toegevoegd op 19 maart 2010.

Geertebolwerk

Ter hoogte van de Tuinstraat. Nou, dat is een tikkeltje veranderd. Vergelijk met Jesse p. 42, het Utrechts Archief 57066, ook al is dat niet dezelfde foto.

En dan weer wel zo'n suffe, nep-oude lantaarn ophangen...

Het luie end

Oftewel: de ingang van de 1ste Algemene Begraafplaats Soestbergen aan de Gansstraat (aan de ene kant zitten ze, aan de andere kant liggen ze). Zie het fotoboekje van Jesse, p. 52; het Utrechts Archief nr. 56876.

Er gebeurt allerlei. De andere zuil is weg, het hek ertussen, de sloot eronder, de steen erop. Wel is de tekst hetzelfde: De dagen des menschen zijn als het gras [...]. Maar: volop renovatie, zoveel is zeker. De jeugd van tegenwoordig (op de achtergrond, bijna achter de lichtmast) is gemechaniseerd en draagt geen klompen meer.

Geertebolwerk

Ter hoogte van de Tuinstraat (pagina 43; vergelijk het Utrechts Archief nr. 57066, maar dat is niet dezelfde foto, wel ongeveer dezelfde plek). [ik moet de plek nog terug zien te vinden wegens verrassing door stadsaanpassing sedert 1942]

Tuinstraat

Vanaf het Geertebolwerk (pagina 43; het Utrechts Archief nr. 71612). Rechts lijkt de boel weinig veranderd; links daarentegen lijkt het nergens meer op.

Dat verklaart meteen mijn verwarring toen ik de foto van pagina 42 na wilde maken: ik vrees athans dat het Geertebolwerk links van de Tuinstraat enigszins aan gort is vertimmerd.

Moreelsepark

Met Hoofdgebouw I en II (links) van de Nederlandse Spoorwegen, zoals in de toelichting bij de foto van Jesse op p. 44 staat (zie ook het Utrechts Archief nr. 76322). Maar erachter staat wat tegenwoordig het hoofdgebouw is, de skyline blikkerig te bederven. De foto is genomen vanuit de zware schaduw van die heel indrukwekkende inktpot:

Mariaplaats

Ten tijde van Jesse (zie p. 40, en niet het Utrechts Archief; dan maar zo:)

liepen er nog kleuters onder leiding van zuster Clementine van de Dominicusschool langs de pas gelapte ramen. Niets daarvan nu.
Jesse's foto is gedigitaleseerd door het Nederlands Fotomuseum; link toegevoegd op 19 maart 2010).

Nu ik er toch was nog even geprobeerd die overzichtsfoto van de Mariaplaats beter na te doen (zie hier, bijna precies een jaar geleden), maar da's toch nog niet in orde: