zondag, maart 28, 2010

Oosterstraat 9

Neem me niet kwalijk, maar ik ga even buiten het gebruikelijke boekje. Vandaag heb ik zitten lezen in een ander, dat - op een andere manier - heel interessant is wat betreft Utrecht, en dan meer in het bijzonder in verband met mijn andere hobby, namelijk mijn werk, ergo de Nederlandse literatuur, meer in het bijzonder de poëzie. Dat andere boekje (104 bladzijden all in) is geschreven door Niels Bokhove, en heet: Awaters spoor; literaire omzwervingen door het Utrecht van Martinus Nijhoff (Uitgeverij Bas Lubberhuizen, 2010).

Kern van het boekje zijn twee wandelingen door wat je kunt noemen: het Utrecht van Nijhoff, en dat is dan het Utrecht van de jaren dertig (en een jaartje van de jaren veertig) van de vorige eeuw, toen Nijhoff Nederlands studeerde bij C.G.N. de Vooys, naar wie ooit het instituut genoemd was waar ik nu werk hoewel het thans een departement heet te zijn en niet meer gevestigd is aan de Drift 31, maar aan het Domplein, met de bezoekersingang aan de Lange Nieuwstraat en met een postadres aan de Trans, terwijl de onderwijslokalen vooral aan de Drift 21 en 23 te vinden zijn (hoe gecompliceerd kan je dingen maken).

Saillant détail particulier is dat Nijhoff in die periode van acht jaar op even zoveel verschillende adressen heeft gewoond, waarvan er een niet in Utrecht was, maar in mijn (vanuit zijn perspectief: latere) geboortedorp, Zeist, en nog wel aan de Kersbergenlaan (ik woonde van mijn eerste tot en met mijn twaalfde jaar aan het Kersbergenplein). Dit is wat petite histoire, maar daarom juist zo leuk, vind ik. En ook het boekje behelst vooral kleine geschiedenis, want het gaat over locaties in Utrecht die verband houden met Nijhoffs leven in die stad en meer in het bijzonder over de locaties die verband zouden kunnen houden met zijn grote, verhalende gedicht 'Awater' (eerste publicatie in Nieuwe gedichten, 1934).

Een van de adressen waar Nijhoff heeft gewoond in Utrecht is Oosterstraat 9:

Utrechts Archief-66145-Oosterstraat (vlakbij de Zonstraat, waar ik ook nog gewoond heb).

Bokhove gaat ondermeer in op de relatie die Nijhoff gedurende veertien jaar heeft gehad met Josine van Dam van Isselt (ook wel 'Joot' genoemd, en 'Kees'; staat tegenover dat Nijhoff 'Pom' werd genoemd). Zij was lerares klassieke talen aan het Stedelijk Gym van Utrecht, en is daar na de Nijhofftijd een collega geweest van A.L. Sötemann, die toen nog geen hoogleraar Nederlandse Letterkunde was, laat staan mijn leermeester.

Het boekje gaat natuurlijk niet over deze privéassociaties, maar neigt juist naar een iets wijder perspectief, omdat het, cirkelend om Nijhoff en 'Awater', ook raakt aan het literaire leven in Utrecht van die dagen; dagen waarin een andere dichter, Gerrit Achterberg, in de Boomstaat woonde en dood en verderf zaaide; iets waar in Nijhoffs biografica volgens Bokhove niets terug te vinden is. Opmerkelijk.

De speurtocht van Bokhove naar Nijhoffplaatsen heeft soms iets luchtigs, kennelijk om het aantal concrete resultaten wat te vergroten. Opmerkelijk vond ik in ieder geval een zin als deze: 'Hoewel Nijhoff in zijn Utrechtse tijd nauwelijks naar concerten ging, bezocht hij vermoedelijk wel de "Strawinsky avond" die door het Utrechts Stedelijk Orkest werd verzorgd op 14 mei 1934 in Tivoli.' (p. 75) Waar Tivoli zich bevond, wordt wel beschreven, maar ik had er graag een plaatje bij gehad, niet alleen een van de binnenzijde zoals op p. 74-75, maar juist ook een van de eermalige buitenzijde:

http://www.hetutrechtsarchief.nl/collectie/beeldmateriaal/fotografische_documenten/1940-1950/4186

Maar als je wilt weten wat vermoedelijk de inspiratiebron is geweest voor het modemagazijn waarvan Awater de etalage bekijkt, wat 't restaurant was waar Awater zijn lied zingt, wat het café waar de ik met zijn broer al kwam, de kapsalon waar de ik Awater zo van nabij zag... en niet te vergeten wie de 'zij' in de keuken uit 'Impasse' waarschijnlijk was... dan moet je dit boekje zeker even lezen.

zaterdag, maart 20, 2010

De Neude

Neude, 20 maart 2010 

Tweetakt is duidelijk weer gaande deze dagen. In de tijd dat Jesse zijn foto maakte, stond er nog het noodgebouw van Galeries Modernes op het plein; na de opening van de nieuwe winkel (hoek Lange Viestraat-Oudegracht) in 1941 vorderden de Duitsers het noodgebouw. Op Jesse's foto (Nationaal Fotomuseum) staan de fietsen wel stil, maar met mensen erop (een man met een pet, onder anderen) die wachten tot de agent op zijn verhoginkje aangeeft dat ze mogen rijden. En er zijn nog bovenleidingen gespannen voor de tram; ik zie zelfs een telefooncel. En geen Neudeflat. En geen Thinker on the rock. Opmerkelijke verschillen.

Oudegracht westzijde

Oudegracht W.Z., vanaf de Smeebrug. 20 maart 2010 

'Gezicht op de westzijde van de Oudegracht tussen de Smeebrug en de Geertebrug' staat er in de beschrijving van de foto van Jesse op paggina 56 (zie het archief van het Nederlands Fotomuseum) voor een digitale kopie. Dat gezicht is er nog; vanaf de Smeebrug. Brouwerij P. Mesch is er niet meer, maar het pand is nog wel herkenbaar aan de bogen, waar nu de letters van verdwenen zijn. En echte vrachtvaart zie je ook niet meer op de gracht. Maar aan de overkant, meer bij de Geertebrug, zag ik deze gevelsteen:

Oudegracht oostzijde; 20 maart 2010

Het begon al weer aardig te lentenen vandaag; wandel- en winkelende mensen, en alle terrassen even zo goed gevuld als de glazen.

woensdag, maart 17, 2010

Bronvermelding

Vandaag kreeg ik een mail van Carolien Provaas van het Nederlands Fotomuseum te Rotterdam. En zij schreef me:
Het archief (alle negatieven en contactafdrukken etc.) van Nico Jesse zit in onze collectie en we beheren zijn auteursrechten.
De foto's in het boekje waaruit u citeert, komen bij ons vandaan (in 2003 heetten wij nog Nederlands Fotoarchief). Aan de hand van de contactafdrukken is toen een keuze gemaakt door Frans Crone. Er zijn dus nog veel meer foto's van Nico Jesse van Utrecht. Voor het boekje zijn destijds geen scans gemaakt, maar afdrukken (analoog in de doka). Dat is ook de reden waarom ze niet alle te vinden zijn in het Utrechts Archief. We hebben nu wel deze fotoserie in onze beeldbank opgenomen.
Het Nederlands Fotomuseum is de auteursrechtbeheerder; dus daar moet je zijn als je de ware bron van Jesse's foto's zoekt; daar ook kan je toestemming vragen voor het gebruiken van de foto's van Nico Jesse.

Ik heb meteen even gegrasduind (lelijk woord) in het archief. De laatste foto die ik nagemaakt had (Weerdsingel O.Z. 99), vond ik niet terug in het digitale Utrechts Archief, maar nu dus wel in het dito Fotomuseum, en wel hier. De site heeft, net als die van het Utrechts Archief, een goede zoekfunctionaliteit (weer een niet mooi woord).

Kijk, daar heb je wat aan, zo'n mailtje. Word je als olijke hobbyist weer even fijntjes op de feiten gewezen. In dank aanvaard! Nu moet ik nog even moed verzamelen om ook andere digitale Jessefoto's op te duiken (dat is al beter dan: grasduinen).