Achter den Dom

Gezien vanuit het noorden (zie p. 32; het Utrechts Archief nr. 51260). De wielrijdster op de achtergrond bij Jesse was bij mij een automobiliste; sneu, want je kan er met een auto niet uit aan die kant, daar staan lelijke betonnen paaltjes, waar je wel met je fiets tussendoor kan, kijk maar (het is het gebouw vanwaaruit ik de foto van de Trans nam):

De lantaarnpalen zijn anno heden gearchaïseerd; stoepranden weggewerkt; Francois Villon toegevoegd; de fiets links tegen de gevel is m'n trouwe Gazelle (althans op mijn foto; of Jesse wandelde dan wel fietste weet ik niet). Gezien de schaduw was Jesse later in het jaar aan het werk, maar wel ongeveer op dezelfde tijd van de dag.
Toch leuk dat er in zo'n stuk van de stad al eeuwen lang weinig veranderd is.

Jeruzalemstraat

'De Jeruzalemsteeg vanuit het noorden. In de verte de Herenstraat', zo staat er ter toelichting bij de foto op p. 31 (zie het Utrechts Archief nr. 59526). Maar tegenwoordig heet de steeg toch werkelijk straat. En ziet er beter uit dan in 1941. Drukkerij P. den Boer, die van mei tot en met december 1945 de Utrechtse Kerkbode drukte (officieel orgaan van de Gereformeerde Kerk te Utrecht), kon ik er niet meer vinden op nr. 8-12.

Rijksmunt, Abeltasmanbrug

Jammer voor de foto, maar goed voor het gebouw: de Rijksmunt wordt opgeknapt. In 1942 nog niet (p. 96; het Utrechts Archief nr. 80579). Mooi, weids stuk Utrecht is dit. Ruimte voor roeiers. Jammer voor het uitzicht dat die idiote, hoge nieuwelingen achter de statige, oude Munt zijn verschenen.

Leidseweg, firma Hamburger

Afgaande op wat daken op de achtergrond, meende ik dat dit overeen zou komen met Jesse's foto op p. 97 (het Utrechts Archief nr. 67112). En een blik op Collectie Utrecht bevestigde dat. De firma Hamburger was een lood- en zinkpletterij. Had industrieel erfgoed kunnen zijn, maar is volledig verdwenen. Als ik 90 graden naar links had geblikt, was dit een foto geworden van de houtzaagmolen De Ster. Die stond fier te draaien toen ik de foto nam. In Jesse's tijd was de oude molen er niet meer, en de herbouwde molen nog niet. Industrieel erfgoed.

Boothstraat

'Door de beperkte aanvoer van zuivel komen veel melkslijters nog slechts om de andere dag aan de deur', zo wordt de foto op p. 24 toegelicht (geen gedigitaliseerde versie van Jesse's foto in het Utrechts Archief helaas). Door geheel andere oorzaken komen er anno 2006 al helemaal geen melkslijters meer aan de deur. Niet meer met een bakfiets (zoals op Jesse's foto), niet met een hondenkar, niet met een gemotoriseerde driewielige wagen, niet meer met een VW-busje (eerst met twee klapdeuren, later met een schuifdeur, zoals de bus van Henk van Brenk uit Groenekan, die melk leverde in 'mijn' buurt in Zeist, toen ik - vooruit dan maar: nog jong was - ; jarenlang op zaterdag melkboer-assistent geweest: losse melk, notablokje, 30 eieren bijeen op een bled (zo zei je dat, maar hoe schrijf je het?), knallende Exota, roze vla in halve-literflesjes, en zo'n geldbuidel aan een riem, ijzeren kratten en dito flessenmandjes, gortepap, rijstepap, taptemelk, bonken boter van weet ik hoeveel kilo voor de poffertjeskraam in het Walkartpark, kratten vol literflessen slagroom voor de keukens van Figi en Hermitage, met koelkasten waar je in kon lopen; aan de kleur van de dop wist je wat er in de fles zat (melk zilver, karnemelk een rode streep, vanillevla geel); die doppen kon je sparen, voor de Zending; maar ook om je fietsspaken vouwen. De dog van de huisarts, Van Loghem, duwde ze met z'n snoet van de melkflessen en likte dan de room eruit. Allemaal sneeuw van vroeger, nou ja, jaren zestig.

Wittevrouwenstraat

'Bij de universiteitsbibliotheek worden de ramen gelapt', staat ter toelichting bij de foto van Jesse op p. 24 (zie het Utrechts Archief nr. 79737 voor een heel andere foto van de toegang tot de UB). Nu niet, dat ramenlappen. En ook de Universiteitsbibliotheek is er niet meer; is nu in een schitterend gebouw op de Uithof te vinden. Alleen de Letterenbibliotheek bevindt zich nog aan de Wittevrouwenstraat/Drift (en lang moge ze daar blijven) als onderdeel van het Letterencomplex, dat in ontwikkeling is.

Citytheater, Voorstraat

Niet Pour le mérite draait er (zie p. 25, Utrechts Archief nr. 77126) maar de homowestern (als ik het genre zo even mag aanduiden) Brokeback Mountain die volgens het AD-Utrechts nieuwsblad drie Oscars won en binnenkort al op DVD komt terwijl de film nog niet uit de bioscopen is (Q.E.D.). Hoeveel verschillen wil je in 60 jaar?

Verder zien we weer een wildgroei aan verkeerssignalen, en: meer bomen. De twee masten op het gebouw zijn zeker winst ten opzichte van die rare sirene; maar het verdonkeremanen van het tegeltableau aan de gevel is het betreuren waard, en al helemaal het verdwijnen van die mooie loze toren van tegels ter afsluiting van de gevel aan de rechter zijde (met daarnaast nog drie ronde ramen). Of is dat alles er nog en staan er alleen maar bomen voor? Al weer zo'n mooi, eigenwijs gebouw.

Trans (en Pausdam, Achter den Dom)

Waar Jesse destijds uit het raam heeft gehangen, weet ik niet (zie p. 33; Utrechts Archief nummer 68558), maar ik mocht van de medewerkers van Alta creatieve marketingcommunicatie (Kromme Nieuwegracht 92–94) vanaf de hoogste etage naar buiten kijken. Vanuit het pand, met andere woorden,

dat op den hoek tusschen twee grachten ligt
aan 't plein dat als een zeester in het zand
zijn schachten uitzendt in de mijn der stad.

Vanuit ditzelfde pand, kon de man, van wie Marsman dat verhaal in 1940 vertelde, ook naar buiten kijken:

rechts ziet zijn raam het krimpende gelid
der smalle bruggen de verbinding slaan
naar feodale deuren - een huizenrij
die met zijn kelders in het water staat -,
links raakt het scherend zoeklicht van zijn blik
den top der boomen die geworteld staan
in de verzakte werven van de gracht;
en als een leege krater ligt het plein
in het zieltogend duister uitgespreid
van 't helsche neonlicht der doode stad.

En recht tegenover zich zou hij dan het gebouw op deze foto zien, waar thans onder andere het Onderwijsinstituut Nederlandse Taal en Cultuur van de Universiteit Utrecht gevestigd is. Laat ik daar nou toevallig werkzaam zijn. Niet vandaag. Vandaag had ik vrij. Gelukkig maar: heel mooi weer, net als toen bij Jesse. En ik kon zo de wereld van Marsman even in.